15 Mayıs 2012 Salı

KUVVET VE HAREKET
HAREKETLİ VARLIKLARI GÖZLEMLEYELİM
Çevremizdeki varlıklardan bazıları hareketli bazıları ise hareketsizdir.
   Ağaçtan düşen meyve, tepeden yuvarlanan taş, rüzgârda sürüklenen ağaç yaprağı ve avını kovalayan hayvan hareketli varlıklardır.
Çevremizde bulunan varlıklardan bazıları hareketsizdir. Binalar, elektrik direkleri, banklar, bahçe duvarı ve otobüs durağı hareketsiz varlıklardır.
DEĞERLİ BİLGİ: Bir varlığın bir noktaya göre yer değiştirmesi hareket olarak adlandırılır.

    Hareket sadece bir yerden bir yere gitmek değildir. Bitkilerin köklerini suya, yapraklarını güneşe yöneltmesi de hareket olarak kabul edilir.
      Varlıkların hareketleri birbirinden farklılıklar gösterebilir.
      Hareket eden varlıklar duruma göre hızlanabilir ya da yavaşlayabilir.
      Bir otomobil harekete başladığında hızlanır. Viraja girdiğinde yön değiştirir. Otomobil gitmesi gereken yere vardığında yavaşlar ve durur. Havaalanına inen uçak ve gara yaklaşan tren yavaşlama hareketi yapar.
Hareketli varlıklar duruma göre farklı hareketler yapar.
    Duran bir aracın hızı sıfırdır. Varlıklar her zaman aynı hızla hareket etmez.
    Varlıkların yaptığı hareketlerin süreleri karşılaştırılarak hızlı ya da yavaş olduklarına karar verilebilir.
DEĞERLİ BİLGİ: Varlık, bir mesafeyi ne kadar kısa sürede alıyorsa o kadar hızlıdır.
   Uzak mesafelere gitmek için çok hızlı araçlar kullanılır. Uzun mesafeleri hızlı araçlarla gitmek daha kısa sürer.
  İstanbul’dan Adana’ya uçakla gitmek, otomobille gitmekten daha kısa sürer. Çünkü uçak otomobilden daha hızlıdır.
Varlıklar farklı hızlarda hareket eder.
  Varlıkların hızlanma ya da yavaşlama dışında yaptığı hareketler de vardır.
Varlıkların bazıları:
ü  Doğrular boyunca,
ü  Dönerek,
ü  Aşağı yukarı,
ü  Sağa sola hareket eder.
ÖRNEĞİN;
·         Saat sarkacı sağa sola sallanır.
·         Dünya döner.
·         Düz raylarda hareket eden tren doğru boyunca İlerler.
·         Asansör aşağı yukarı hareket eder.      
                                                                                                                  
     ÖRNEK 1
Köpek gördüğü anda kaçmaya başlayan kedinin hareketi nasıldır?
A.      Yavaşlayan
B.      Hızlanan
C.      Sabit hızlı
D.     Sallanma
  ÇÖZÜM
Köpek gören kedi, ondan kurtulmak için hızlanarak kaçmaya başlar.
                                                                                                                         CEVAP B

CİSİMLERİ HAREKET ETTİRME VE DURDURMA
  Canlılar dışardan bir etki olmadan hareket edebilir. Otoparkta park etmiş otomobil, evin bahçesinde duran bisiklet ve penaltı noktasındaki top hareketsizdir. Bu varlıklar ancak dışarıdan bir etkiyle harekete geçirilebilir.
  Penaltı atışı yapan futbolcu topu, rüzgâr uçurtmayı iterek onun hareket etmesini sağlar.
  Günlük hayatta, yerdeki çantamızı kaldırmak, kapı ve pencereyi açmak ya da kapatmak ve dolaptaki giysilerimizi almak için varlıklara itme veya çekme uygularız.
DEĞERLİ BİLGİ
İtme ve çekme kuvvet olarak tanımlanabilir.

Hareketsiz cisimler iterek ya da çekerek hareket ettirilebilir.
 Hareketli bir cisme hareketiyle aynı yönde kuvvet uygulandığında cismin hızı artar.
 Hareketli bir cisme kuvvet uygulanarak hızı arttırılabilir, hızı azaltılabilir ya da cisim durabilir.
 
KUVVET CİSİMLERİN HAREKETİNİ VE ŞEKLİNİ ETKİLER
           Kuvvet ve hareketin birbiriyle ilişkili olduğunu öğrendiniz. Bir cismin hareket edebilmesi için kuvvete maruz kalması gerekir.
         Ağaçtan düşen elmayı hareket ettiren kuvvet, Dünyanın elmaya uyguladığı çekme kuvvetidir. Bu kuvvet ağaçta hareketsiz duran elmayı harekete geçirir ve hızlandırır.
      Yakar top oynarken topu havaya belirli bir hızla fırlatırız. Top havada yükselirken hızı azalır. Sonra durur ve yere doğru tekrar harekete başlar.
    Havaya fırlattığımız topun yavaşlaması ve durması da Dünyanın uyguladığı çekme kuvveti etkisiyle gerçekleşir.
 Havaya atılan topa hareketinin tersi yönde kuvvet etki eder.
DEĞERLİ BİLGİ
 Kuvvet uygulandığında şekli değişen cisimlerden bazıları kuvvetin etkisi ortadan kalktığında eski şekline döner. Bu tür cisimler esnek cisim olarak adlandırılır.
         Yay, bulaşık süngeri, paket lastiği ve yüksek atlama sırığı esnek cisimlerdir. Bu cisimlere kuvvet uygulandığında şekli değişir. Ancak kuvvet etkisi ortadan kalkınca cisim eski şekline döner.
        Esnekliğin bir sınırı vardır. Paket lastiği gerildiğinde uzar. Paket lastiğine büyük bir kuvvet uygulanırsa kopar ve şekli kalıcı olarak değişmiş olur.
       Sünger sıkıldığında şekli değişir. Bırakılınca eski şekline döner.
       Kuvvetin etkisi ortadan kalkınca eski şekline dönmeyen cisimler esnek olmayan maddelerdir.
      Duvara çarpan otomobilin, taş atılan camın ve elle kuvvet uygulayan teneke kutunun şekli, kalıcı olarak değişir ve eski şekline dönemez.
    Cisimlerin kalıcı şekil değiştirme özelliğinin günlük hayatta kullanım alanları vardır.
    Hurda otomobiller büyük makinelerde preslenerek az yer kapmaları sağlanır.
    Çöp kamyonlarında da toplanan çöpler sıkıştırılır ve daha az yere sığdırılır.
 ÖRNEK 2
Kuvvet aşağıdaki eylemlerden hangisini gerçekleştiremez?
A.      Hareketli bir cismin hızını arttırabilir.
B.      Duran bir cismi harekete geçirebilir.
C.      Hareketli bir cismin yönünü değiştirebilir.
D.      Bir cismi tamamen yok edebilir.
ÇÖZÜM
Kuvvetin etkileri; Duran cismi hareket ettirebilmesi, hareketli bir cismi durdurabilmesi, hareketli cismin yönünü değiştirebilmesi ve cismin şeklini değiştirebilmesidir. Cismi yok etme, kuvvetin etkilerinden biri değildir.
                                                                                                                           CEVAP D
            

KİTAP KAYNAKLARI :
 1) 4.SINIF FEN VE TEKNOLOJİ 2.FASİKÜL DEĞER YAYINLARI
2) İLKÖĞRETİM 4.SINIF FEN VE TEKNOLOJİ DERS VE ÇALIŞMA KİTABI                      



WEB KAYNAKLAR

1. Kuvvet hakkında daha fazla bilgi için             
3. KUVVET